Kan Nasıl Durdurulur? Acil Durumlarda Kanamanın Durdurulması

Hemoraji olarak da tanımlanan kanama, süresi ve şiddeti ne olursa olsun, damar dışına çıkan kanı anlatan bir tıp terimidir. Hemoraji, travma sonucunda damar çeper bütünlüğünün hasar görmesi sebebiyle kanın damar dışına çıkması durumudur. İç kanama; kanın damardan çıkması, ancak vücut içine boşalmasıdır. Burun kanaması veya akciğerlerden kan gelmesi, iç kanama olarak tanımlanamaz, çünkü iç kanamalar dıştan bakıldığı zaman görülemez. Kan, şayet deriden dışarıya doğru çıkıyorsa, buna dış kanama adı verilir.

Kanama Türleri Nelerdir, Kan Nasıl Durdurulur, Acil Durumlarda Kanamayı Durdurmak İçin Neler Yapılabilir?

Temel olarak 2 tür kanama çeşidi vardır; hemorragia per diapedesin ve hemorragia per rectia. Hemorragia per diapedesin, damar geçirgenliğinin normal dışı artması nedeniyle görülen bir kanama türüdür. Hemorragia per rectia ise damar zedelenmesi nedeniyle oluşan kanamalardır. Örneğin; antraks hastalarında kan gelmesi, diapedesin kanama türüdür.

Kanama Türleri Nelerdir?

Esas olarak 4 farklı kanama türü mevcuttur; venöz kanama, parankimatöz kanama, kapiller kanama ve arteriyel kanama.

• Venöz Kanama: Yavaş ve devamlı akıntı şeklinde olur. Arteriyel kanamalara kıyasla, akan kanın rengi daha koyudur.
• Parankimatöz Kanama: Parankimatöz organlarda meydana gelen kanama türüdür ve süngerin sıkılması gibi gerçekleşir. Bu kanama türünde, kanamanın merkezini saptamak mümkün değildir.
• Kapiller Kanama: Sızıntı şeklinde olan kanama türüdür.
• Arteriyel Kanama: Belirli aralıklarla fışkırma şeklinde olan kanama türüdür. Bunun nedeni ise, kanın kalpten pompalanma etkisidir.

Yukarıda saydıklarımızın dışında, özel kanama türleri de mevcuttur;

• Hemaptizi: Burun veya ağız yoluyla akciğerlerden köpüklü kan gelmesidir.
• Hematemezi: Kanın kusma yoluyla çıkarılmasıdır.
• Hematokezi: Kanın dışkı yoluyla çıkarılmasıdır.
• Rektoraji: Rektumdan gelen taze kan.
• Epistaksi: Burun kanamasına verilen addır.

Kan Nasıl Durdurulur?

Kanamaların durdurulması, genel olarak 2 şekilde gerçekleşir; ilaçlarla durdurma ve mekanik yöntemlerle durdurma. Kanın mekanik olarak durdurulması; esmarch tekniği, torsion (burma), yabancı bir nesneyle tıkama ve garo uygulama şeklinde olur. İnsan vücudunda normal olarak 4 ile 6 litre arasında kan vardır. Herhangi bir durum nedeniyle kanın damar dışına çıkmasına “kanama” adı verilir. Acil bir durum olan kanama vakasında, 1,5 litreden fazla kan kaybı yaşanırsa, bu kaybı kolayca geri döndürmek mümkün olmayabilir ve öldürücü sonuçlar doğurabilir. Vücut dışına akan kanamalara “dış kanama” adı verilir. Dış kanama, damarın durumuna göre 4’e ayrılır; kapiller (kılcal damar) kanaması, vena (toplardamar) kanaması, arter (atardamar) kanaması ve parankimatöz kanama.

Atardamar kanamaları, kalp atışı ve kan basıncı nedeniyle fışkırma şeklinde olur. Toplardamar kanamaları ise, genellikle akıcı ve düzgün bir şekildedir. Parankimatöz kanamalar süngerden sıkılır gibi, kılcal damar kanamaları da sızma şeklindedir. Vücut içi gerçekleşen kanamalara “iç kanama” adı verilir. Hangi kanama türü olursa olsun, kanamanın anında durdurulmaya çalışılması kişi için hayati bir önem taşımaktadır. Kanın acil olarak durdurulması, biraz bilgisi olan kişiler tarafından gerçekleştirilebilir. Bu noktada dikkat edilmesi gereken husus, ilk yardım uygulamasının ardından hastanın sağlık kuruluşuna götürülmesidir.

Acil Durumlarda Kanamayı Durdurmak İçin Neler Yapılabilir?

• Parmakla Basınç: Şayet yara küçük ve kanamanın şiddeti azsa, yaranın üzeri temiz bir bez ya da gazlı bez ile örtülür (parmakla bastırılarak). Baskı işlemine 5 ila 20 dakika arasında devam edilir. Kanamanın durdurulmasından sonra, yara çevresinde oluşan pıhtı temizlenmelidir, aksi takdirde kanama yeniden başlayabilir.
• Kanayan Bölgeyi Yüksekte Tutmak: Kanamanın azaltılması ve hatta durdurulması için, kanayan bölgeyi kalp hizasından yukarıda tutun.
• Damar Üstüne Basınç: Atardamarlar genellikle vücudumuzun iç kısmında bulunur. Kol, bacak, şakak ve baş gibi bazı bölgelerde derinin alt tarafından geçer. Bunun yanı sıra, ilgili bölgelerde damarın altında kemikler bulunur. Kanayan bölgeye kanı götüren atardamar, kemik ve deri arasında basınç uygulanarak (elle) sıkıştırılır. Bu sayede kan kaybı hafifletilebilir ya da durdurulabilir.
• Bandaj (Turnike): Kol ya da bacak bölgelerinde meydana gelen şiddetli kanamalarda, kanamanın durdurulması için atardamarın kemik ve deri arasına sıkıştırılması işlemine turnike adı verilir. Turnike; bacaklarda kalça ile diz arasında, kollarda ise omuz ile dirsek arasında uygulanır. Turnike yönteminin tek kemikler üzerinde doğru bir şekilde yapılması, genellikle kişi için hayat kurtaran bir uygulamadır.